World Diabetes Day

" ในประเทศไทย และทั่วโลกพบว่า โรคเบาหวานชนิดที่ 2 (Type 2 Diabetes) เป็นชนิดที่เป็นมากกว่าชนิดอื่นๆ " 

ข้างต้นเป็นคำกล่าวที่ชี้ให้เห็นว่า โรคเบาหวาน อยู่ไม่ไกลตัวเราเลย โดยเฉพาะในยุคสมัยปัจจุบัน
วันนี้ (วันพฤหัสบดีที่ 14 พฤศจิกายน 2556) ถูกกำหนดให้เป็นวันสำคัญของโลกที่ควรตระหนักถึง โรคเบาหวาน (World Diabetes Day) จึงขอสรุปมุมมองในหลายๆ ด้านที่ควรตระหนักดังต่อไปนี้

โรคเบาหวาน หรือ Diabetes
โรคเบาหวาน เป็นภาวะที่ร่างกายมีน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติ เกิดจากการขาดฮอร์โมน insulin หรือ จาการดื้อต่อฤทธิ์ของฮอร์โมน insulin ทําให้ร่างกายไม่สามารถนําน้ำตาลในเลือดไปใช้ได้ตามปกติ
น้ำตาลในเลือดที่สูงอยู่เป็นระยะเวลานานทําให้เกิดโรคแทรกซ้อนของอวัยวะต่างๆเช่น ตา, ไต, ระบบประสาท, โรคหลอดเลือดหัวใจ

ประเภทของ โรคเบาหวาน
สามารถแบ่งออกเป็น 2 ชนิด (กล่าวโดยทั่วไป ยกเว้นบางชนิด เช่นในผู้ตั้งครรภ์) ได้แก่
1.  โรคเบาหวานชนิดที่ 1 สาเหตุเกิดจากภูมิต้านทานของร่างกายทำลายเซลล์ที่สร้างอินซูลินในตับอ่อน ทำให้ร่างกายหยุดการสร้างอินซูลิน ดังนั้นผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 1 จึงจำเป็นต้องฉีดอินซูลิน เพื่อควบคุมน้ำตาลในเลือดระยะยาว
2.  โรคเบาหวานชนิดที่ 2 สาเหตุที่แท้จริงยังไม่ทราบชัดเจน แต่มีส่วนเกี่ยวข้องกับพันธุกรรม นอกจากนี้ ยังมีความสัมพันธ์กับภาวะน้ำหนักตัวมาก การขาดการออกกำลังกาย และวัยที่เพิ่มขึ้น เซลล์ของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ร่างกายยังคงมีการสร้างอินซูลิน แต่ทำงานไม่เป็นปกติเนื่องจากมีภาวะดื้อต่ออินซูลิน ทำให้เซลล์ที่สร้างอินซูลินค่อยๆถูกทำลายไป บางคนเริ่มมีภาวะแทรกซ้อนโดยไม่รู้ตัว และต้องการยาในการรับประทาน และบางรายต้องใช้อินซูลินชนิดฉีด เพื่อควบคุมน้ำตาลในเลือด

อาการเบื้องต้น
ผู้เป็นโรคเบาหวานจะมีอาการเบื้องต้นคือ
1.  ปวดปัสสาวะบ่อย ครั้งขึ้น เนื่องจากในกระแสเลือดและอวัยวะต่างๆมีน้ำตาลค้างอยู่มาก ไตจึงทำการกรองออกมาในปัสสาวะ ทำให้ปัสสาวะหวาน สังเกตุจากการที่มีมดมาตอมปัสสาวะ จึงเป็นที่มาของการเรียก เบาหวาน
2.  ปัสสาวะกลางคืนบ่อยขึ้น
3.  กระหายน้ำ และดื่มน้ำในปริมาณมากๆต่อครั้ง
4.  อ่อนเพลีย เหนื่อยง่ายไม่มีเรี่ยวแรง
5.  เบื่ออาหาร
6.  น้ำหนักตัวลดโดยไม่ทราบสาเหตุ โดยเฉพาะถ้าหากน้ำหนักเคยมากมาก่อน อันเนื่องมาจากร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลไปสร้างพลังงานได้เต็มที่จึงต้องนำไขมันและโปรตีนจากกล้ามเนื้อมาใช้ทดแทน
7.  ติดเชื้อบ่อยกว่าปรกติ เช่นติดเชื้อทางผิวหนังและกระเพาะอาหาร สังเกตุได้จากเมื่อเป็นแผลแล้วแผลจะหายยาก
8.  สายตาพร่ามองไม่ชัดเจน
9.  อาการชาไม่ค่อยมีความรู้สึก เนื่องมาจากเบาหวานจะทำลายเส้นประสาทให้เสื่อมสมรรถภาพลงความสามารถในการรับรู้ความรู้สึกจึงถดถอยลง
10.  อาจจะมีอาการของโรคหัวใจ และโรคไต
โดย เบาหวานชนิดที่ 2 อาจจะมีอาการเหล่านี้บางอย่าง หรืออาจไม่มีอาการเหล่านี้เลย

"  ในจำนวนผู้ป่วยโรคเบาหวาน 1 จาก 2 รายนั้นไม่ทราบว่าตัวเองกำลังเป็นโรคนี้อยู่ "

ลองตรวจสอบด้วยตัวเองตาม link

BLUE CIRCLE TEST   blue circle test

อาการแทรกซ้อน
1.  ภาวะแทรกซ้อนทางสายตา (Diabetic retinopathy)
เกิดจากการที่น้ำตาลเข้าไปใน endothelium ของ หลอดเลือดเล็กๆ ในลูกตา ทำให้หลอดเลือดเหล่านี้มีการสร้างไกลโคโปรตีนซึ่งจะถูกขนย้ายออกมาเป็น basement membrane มากขึ้น ทำให้ basement membrane หนา แต่เปราะ หลอดเลือดเหล่านี้จะฉีกขาดได้ง่าย เลือดและสารบางอย่างที่อยู่ในเลือดจะรั่วออกมา และมีส่วนทำให้ macula บวม ซึ่งจะทำให้เกิด Blurred vision หลอดเลือดที่ฉีกขาดจะสร้างแขนงของหลอดเลือดใหม่ออกมามากมายจนบดบังแสงที่มาตกกระทบยัง Retina ทำให้การมองเห็นของผู้ป่วยแย่ลง
2.  ภาวะแทรกซ้อนทางไต (Diabetic nephropathy)
พยาธิสภาพของหลอดเลือดเล็กๆ ที่ glomeruli จะทำให้ nephron ยอมให้ albumin รั่วออกไปกับ filtrate ได้ proximal tubule จึงต้องรับภาระในการดูดกลับสารมากขึ้น ซึ่งถ้าเป็นนานๆ ก็จะทำให้เกิด renal failure ได้ ซึ่งผู้ป่วยมักจะเสียชีวิตภายใน 2- 3 ปี นับเข้าสู่ภาวะไตวายระยะสุดท้าย หากไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกวิธี
3.  ภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาท (Diabetic neuropathy)
หากหลอดเลือดเล็กๆ ที่มาเลี้ยงเส้นประสาทบริเวณปลายมือปลายเท้าเกิดพยาธิสภาพ ก็จะทำให้เส้นประสาทนั้นไม่สามารถนำความรู้สึกต่อไปได้ เมื่อผู้ป่วยมีแผล ผู้ป่วยก็จะไม่รู้ตัว และไม่ดูแลแผลดังกล่าว ประกอบกับเลือดผู้ป่วยมีน้ำตาลสูง จึงเป็นอาหารอย่างดีให้กับเหล่าเชื้อโรค และแล้วแผลก็จะเน่า และนำไปสู่ Amputation ในที่สุด
4.  โรคหลอดเลือดหัวใจ (Coronary vascular disease)
 เบาหวาน เป็นตัวการที่จะเร่งให้เกิดการเสื่อมของหลอดเลือดทั่วร่างกายและเมื่อหลอดเลือดที่เลี้ยงหัวใจเสื่อมสภาพจาก เบาหวาน ประกอบกับการมีไขมันในเลือดสูง ก็จะส่งผลให้มีการตีบของหลอดเลือดหัวใจ ทำให้เกิด โรคหัวใจขาดเลือด แต่หากหลอดเลือดเกิดอุดตัน ก็จะเกิดอาการ กล้ามเนื้อหัวใจตาย ในผู้ป่วย เบาหวาน บางราย กล้ามเนื้อหัวใจมีการทำงานน้อยกว่าปกติ คือ มีการบีบตัวน้อยกว่าปกติอันเนื่องมาจาก เส้นเลือดฝอยเล็กๆที่เลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจผิดปกติจาก เบาหวาน ซึ่งจะทำการรักษาได้ยาก การรักษาที่ดีที่สุดคือ การผ่าตัดเปลี่ยนหัวใจ ปัญหาที่สำคัญมากอีกประการหนึ่งของผู้เป็น เบาหวาน คือผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับหลอดเลือดหัวใจจะไม่แสดงอาการผิดปกติซึ่งจะบ่งชี้ว่าเป็นโรคหัวใจให้เห็นก่อน เช่นอาการเจ็บหน้าอก อันเป็นอาการเบื้องต้นของผู้ป่วยโรคหัวใจทั่วไป ดังนั้นผู้เป็น เบาหวาน บางรายอาจจะแสดงอาการครั้งแรกด้วยอาการที่รุนแรง เช่น กล้ามเนื้อหัวใจตาย หรือ หัวใจล้มเหลว ทำให้แพทย์วินิจฉัยโรคได้ช้ากว่าปกติ ซึ่งอาจเป็นอันตรายได้
5.  โรคหลอดเลือดสมอง (Cerebrovascular disease)
6.  โรคของหลอดเลือดส่วนปลาย (Peripheral vascular disease)
7.  แผลเรื้อรังจากเบาหวาน (Diabetic ulcer)

ภาพข้างบนเป็นแนวทางการป้องกันโรคเบาหวาน ในผู้ที่ยังไม่แสดงโรค

แต่ในกลุ่มที่เป็นเบาหวานแล้ว แนวทางที่ดีที่สุด คือ ดูแลรักษาอย่างถูกวิธี และต่อเนื่องจนเป็นนิสัย, รวมทั้งควบคุมโรคเบาหวานเพื่อไม่ให้เกิดอาการแทรกซ้อนของโรคตามมา

การป้องกันไม่ให้เกิดอาการแทรกซ้อน ตัวอย่างแนวทางปฏิบัติ เช่น
1.  ควบคุมน้ำตาลในเลือดให้อยู่ใกล้เคียงเกณฑ์ปกติ
2.  ควบคุมโภชนาการ ให้มีความสมดุลทั้งในด้านโภชนาการ การออกกำลังกาย รวมไปจนถึงการใช้ยารักษาโรค
ลองอ่านเพิ่มเติมด้วยตัวเองตาม link
GLYCAEMIC INDEX WHEEL AND HEALTHY FOOD PLATE
glycaemic index wheel
3.  ควรตรวจเช็คระดับน้ำตาลในเลือดสม่ำเสมอ โดยปรึกษาแพทย์ว่าควรตรวจเช็คเมื่อใด และ ระยะเวลาห่างในการตรวจที่เหมาะสม
4.  ยาบางชนิดหรือยาสมุนไพร อาจมีผลต่อการควบคุมน้ำตาลในเลือด จะต้องปรึกษาแพทย์และเภสัชกรก่อนใช้ยา หรือ สมุนไพร เหล่านี้


Reference สามารถอ่านเพิ่มเติมที่
World Diabetes Today
WHO; Diabetes chapter